معرفی ۶ نوشیدنی سالم از سراسر جهان که باید امتحان کنید!

نوشیدنی‌های خنک در روزهای گرم سال یکی از بهترین راه‌ها برای رفع عطش هستند. از دوغ ایرانی گرفته تا لاسی هندی و آیران ترکی، این نوشیدنی‌ها نه تنها طعم فوق‌العاده‌ای دارند بلکه سرشار از پروتئین، کلسیم و باکتری‌های مفید برای گوارش‌اند. اگر به دنبال ایده‌های بیشتر هستید، حتماً نگاهی به [بهترین نوشیدنی‌های لبنی تابستانی برای رفع عطش] بیندازید تا انتخاب‌های تازه‌ای پیدا کنید. در این مطلب با 6 نوشیدنی محبوب از فرهنگ‌های مختلف جهان آشنا می‌شویم که هرکدام داستان، طعم و روش تهیه‌ی خاص خود را دارند.

1. لاسی (Lassi)

لاسی (به انگلیسی: Lassi) یک نوشیدنی سنتی و پرطرفدار هندی است که پایه‌ی اصلی آن ماست (داهی یا Dahi) است. این نوشیدنی از قرن‌ها پیش در شبه‌قاره هند رواج داشته و امروزه در سراسر جهان، به‌ویژه در بریتانیای کبیر و کشورهای آسیایی و خاورمیانه، طرفداران فراوانی دارد. لاسی ترکیبی از ماست، آب، ادویه‌ها و گاهی میوه‌هاست و بسته به نوع تهیه، می‌تواند شیرین یا نمکی (شور) باشد.

تاریخچه و روش سنتی سرو

در سنت هندی، لاسی معمولاً در لیوان‌های سفالی بدون دسته به نام کولهار (Kulhar) سرو می‌شود. پیش از سرو، یک قاشق خامه‌ی لخته‌شده به نام مالای (Malai) روی آن می‌ریزند تا طعمی خوشمزه‌‌تر و بافتی نرم‌تر به نوشیدنی بدهد.

برای هم زدن و تهیه‌ی لاسی، در هند از یک همزن چوبی سنتی به نام ماتنی (Mathani) استفاده می‌شود. این وسیله به نوشیدنی طعمی خاص و اصیل می‌بخشد که با همزن‌های مدرن قابل‌تقلید نیست.

انواع لاسی

لاسی در سراسر هند به اشکال مختلف تهیه می‌شود و هر منطقه، نسخه‌ی ویژه‌ی خود را دارد:

• لاسی نمکین (شور): از ترکیب ماست، آب، نمک و ادویه‌هایی چون زیره و هل تهیه می‌شود. طعمی شبیه دوغ دارد و معمولاً همراه غذا مصرف می‌شود.
• لاسی شیرین: با افزودن شکر یا عسل درست می‌شود و گاهی با گلاب، زعفران یا پودر هل معطر می‌شود.
• لاسی میوه‌ای: نوعی مدرن‌تر از لاسی است که در آن از میوه‌هایی مانند انبه، توت‌فرنگی یا موز استفاده می‌شود. معروف‌ترین نوع آن لاسی انبه (Mango Lassi) است که در رستوران‌های هندی سراسر جهان محبوب است.

روش تهیه لاسی سنتی

برای تهیه‌ی لاسی، ابتدا ماست نسبتاً غلیظ را با کمی آب خنک درون ظرفی ریخته و با ماتنی یا همزن به خوبی می‌زنند تا کف کند. سپس بسته به نوع دلخواه، شکر و ادویه (برای نوع شیرین) یا نمک و زیره (برای نوع شور) اضافه می‌شود. در پایان، نوشیدنی را در کولهار یا لیوان‌های خنک ریخته و با کمی مالای یا پودر هل تزئین می‌کنند.

فواید و خواص لاسی

لاسی علاوه بر طعم خوشایند و بافت لطیف، فواید زیادی برای سلامتی دارد:

• تقویت سیستم ایمنی بدن
• بهبود گوارش
• جلوگیری از پوکی استخوان
• خنک‌کننده طبیعی
• کاهش کلسترول
• منبع پروتئین

جالب است بدانید که ماست، پایه‌ی اصلی لاسی، می‌تواند در کاهش کلسترول نقش مؤثری داشته باشد. در مطلب [کاهش کلسترول خون با مصرف ماست] به جزئیات علمی این موضوع پرداخته‌ایم.

2. آیران (Ayran)

آیران (به ترکی: Ayran) یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نوشیدنی‌های سنتی ترکیه است که از ترکیب ساده اما دلپذیر ماست، آب و نمک تهیه می‌شود. این نوشیدنی، از زمان‌های بسیار دور در میان ترک‌های کوچ‌نشین آسیای مرکزی وجود داشته و به مرور زمان، به بخش جدایی‌ناپذیری از فرهنگ غذایی مردم ترکیه تبدیل شده است.

تاریخچه آیران

تاریخ آیران به دوران کوچ‌نشینی ترک‌ها در آسیای مرکزی بازمی‌گردد. پس از کشف ماست، مردم این منطقه برای کاهش ترشی و افزایش طعم دلپذیر آن، ماست را با کمی آب رقیق کرده و به آن نمک اضافه کردند، بدین ترتیب آیران متولد شد.

از آن زمان تاکنون، این نوشیدنی تقریباً بدون تغییر در ترکیه، ایران، آذربایجان، عراق، لبنان و حتی کشورهای بالکان رواج یافته و در هر منطقه با نام و شیوه‌ای خاص شناخته می‌شود.

ویژگی‌ها و روش سرو

آیران، نوشیدنی‌ای ساده، سالم و طبیعی است که معمولاً سرد و کف‌دار سرو می‌شود. در ترکیه، آیران محلی را با همزن‌های سنتی یا دستگاه‌های مخصوص به‌گونه‌ای می‌زنند که روی آن کف ضخیم و سفید ایجاد شود.

ترک‌ها آیران را اغلب در کنار غذاهای گوشتی مانند کباب، دونر، بورک و پیده می‌نوشند. شما میتوانید با مطالعه مقاله [طرز تهیه دونر کباب مخلوط رستورانی خوشمزه] یک غذای خوشمزه ترکی درست کرده و با آیران نوش جان کنید. ترکیب طعم خنک و کمی شور آیران با غذاهای چرب و ادویه‌دار، تعادل دل‌پذیری ایجاد کرده و به هضم بهتر نیز کمک می‌کند.

روش تهیه آیران

برای تهیه‌ی آیران سنتی، کافی است ماست تازه را با آب خنک مخلوط کنید (نسبت معمول به ازای هر ۲ لیوان ماست ۱ لیوان آب) و مقدار کمی نمک بیفزایید. سپس با همزن یا مخلوط‌کن به خوبی بزنید تا بافتی یکدست و کف‌دار حاصل شود. در برخی مناطق، برای طعم و عطر بیشتر، نعنا خشک یا پودر سبزی‌های معطر به آن اضافه می‌کنند.

فواید و خواص آیران

آیران نه‌تنها خوش‌طعم است، بلکه سرشار از مواد مغذی و مفید برای بدن است:

• بهبود گوارش
• تقویت استخوان‌ها
• خنک‌کننده طبیعی
• متعادل‌کننده غذاهای سنگین
• تأمین انرژی

3. کواس (Kvass)

کواس (به روسی: Квас) یک نوشیدنی تخمیری سنتی و بسیار محبوب در روسیه و دیگر کشورهای اسلاو است که از نان چاودار یا نان سیاه تهیه می‌شود. به دلیل رنگ قهوه‌ای و طعم خاصش، اغلب از آن با عنوان «کولای روسی» یا «نوشابه روسی» یاد می‌شود.

خاستگاه و تاریخچه

تاریخچه‌ی کواس به حدود ۵۰ سده پیش بازمی‌گردد و ریشه‌ی آن با آغاز تولیدات اولیه‌ی آبجو در اروپا گره خورده است. این نوشیدنی در ابتدا به‌طور طبیعی از نان‌های تخمیرشده تولید می‌شد و به‌مرور به بخشی از فرهنگ غذایی و ملی روسیه تبدیل شد.

در دوران امپراتوری روسیه، تقریباً در هر خانه‌ای بشکه‌ای از کواس وجود داشت، و فروشندگان خیابانی آن را در تابستان در شهرها عرضه می‌کردند. امروزه نیز کواس در روسیه، بلاروس، اوکراین، لیتوانی، لهستان، لتونی، استونی، قزاقستان و ارمنستان، یکی از نوشیدنی‌های محبوب تابستانی است.

ویژگی‌ها و طعم

کواس از نان خشک‌شده‌ی چاودار یا نان سیاه، مخمر، شکر و آب تهیه می‌شود. فرآیند تخمیر طبیعی، نوشیدنی‌ای تولید می‌کند که دارای طعم ترش و شیرین ملایم است — چیزی بین آبغوره و نوشابه مالت.

اگرچه برخی از انواع کواس مقدار کمی الکل (معمولاً کمتر از ۱٪) دارند، اما نسخه‌ی غیرالکلی آن رایج‌تر و برای مصرف روزانه توصیه می‌شود.

روش تهیه سنتی

برای تهیه‌ی کواس سنتی، ابتدا نان چاودار را برشته یا خشک می‌کنند، سپس آن را در آب داغ می‌خیسانند تا عصاره‌ی نان گرفته شود. بعد از صاف کردن، محلول حاصل با شکر، مایه‌ی تخمیر و گاهی کشمش یا نعنا ترکیب شده و چند روز در دمای اتاق می‌ماند تا فرآیند تخمیر انجام شود. نتیجه، نوشیدنی‌ای طبیعی، سبک و خوش‌عطر است که معمولاً خنک سرو می‌شود.

فواید و خواص کواس

کواس نه‌تنها طعم خاص و سنتی دارد، بلکه منبعی غنی از مواد مغذی و ویتامین‌ها نیز هست:

• منبع طبیعی ویتامین‌های گروه B
• افزایش انرژی و متابولیسم
• اشتها‌آور طبیعی
• کمک به سلامت روده
• جایگزین طبیعی و کم‌قند برای نوشابه‌های گازدار صنعتی

4. ماته (Mate)

ماته (به انگلیسی: Mate) یک نوشیدنی طبیعی، مقوی و انرژی‌زا است که از برگ‌های خشک و خردشده‌ی گیاهی به نام یِربا ماته (Ilex paraguariensis) تهیه می‌شود. این گیاه بومی جنگل‌های مرطوب آمریکای جنوبی است و قرن‌هاست که در کشورهای آرژانتین، اروگوئه، پاراگوئه، بولیوی و جنوب برزیل به‌عنوان نوشیدنی روزمره و حتی آیینی مصرف می‌شود.

در زبان اسپانیایی به آن سیمارون (Cimarrón) و در پرتغالی شیماهو (Chimarrão) گفته می‌شود.

خاستگاه و تاریخچه

ماته از دوران باستان توسط اقوام بومی گوارانی در آمریکای جنوبی مصرف می‌شده است. آن‌ها باور داشتند که این گیاه هدیه‌ای از خدایان برای افزایش انرژی، طول عمر و آرامش ذهن است.

در دوران استعمار اسپانیا، ماته به یکی از محصولات مهم تجاری منطقه تبدیل شد و از آن زمان تا امروز، جایگاهی ویژه در فرهنگ مردم آمریکای جنوبی پیدا کرده است — به‌ویژه در آرژانتین و اروگوئه، جایی که نوشیدن ماته بخشی از زندگی اجتماعی و گفت‌وگوهای روزانه محسوب می‌شود.

ترکیبات و ارزش تغذیه‌ای

ماته از نظر ترکیب شیمیایی بسیار غنی است و تقریباً تمام ریزمغذی‌های ضروری برای بدن را در خود دارد:

• کافئین طبیعی: حدود ۳۰٪ بیشتر از قهوه، اما بدون عوارضی چون تپش قلب یا اضطراب.
• آنتی‌اکسیدان‌ها و پلی‌فنول‌ها: با قدرتی حتی بیشتر از چای سبز.
• ویتامین‌های گروه B (B-Complex): مؤثر در متابولیسم، انرژی و بازسازی سلولی.
• مواد معدنی ضروری: شامل پتاسیم، منیزیم، منگنز و آهن.
• آمینو اسیدها و ترکیبات آرام‌بخش طبیعی مانند تئوبرومین و اسید کلروژنیک.

نحوه‌ی دم کردن و نوشیدن

به‌صورت سنتی، ماته در ظرفی از جنس پوست خشک‌شده‌ی کدو قلیانی (کالاباش) دم می‌شود. در این ظرف مقدار زیادی برگ خشک ماته ریخته و سپس آب داغ (نه جوش) به آن اضافه می‌کنند.

ماته با نی فلزی مخصوصی به نام بومبیلا (Bombilla) نوشیده می‌شود که در انتهای آن فیلتر دارد تا از ورود برگ‌ها جلوگیری کند.

برخلاف چای معمولی، تفاله‌ی ماته چندین بار قابل استفاده است. با هر بار افزودن آب، طعم ماته ملایم‌تر می‌شود و بسیاری از علاقه‌مندان معتقدند که بهترین مزه‌ی آن در دم دوم یا سوم به دست می‌آید.

فواید و خواص درمانی ماته

ماته تنها یک نوشیدنی انرژی‌زا نیست؛ بلکه منبعی طبیعی برای حفظ سلامت جسم و ذهن به شمار می‌آید:

• افزایش انرژی و تمرکز ذهنی بدون اضطراب یا بی‌خوابی.
• تقویت سیستم ایمنی و کمک به سم‌زدایی بدن.
• بهبود سلامت قلب
• محافظت از سلول‌های عصبی و مؤثر در پیشگیری از بیماری پارکینسون.
• حفظ تراکم استخوان.
• بهبود گوارش و درمان یبوست
• افزایش متابولیسم و کاهش وزن
• اثر ضدافسردگی و آرام‌بخش

برخی نوشیدنی‌های طبیعی مانند ماته با بهبود عملکرد روده به درمان یبوست کمک می‌کنند. در این زمینه، [قند طبیعی که به درمان یبوست کمک می‌کند] نیز می‌تواند برایتان جالب باشد.

5. هورچاتا (Horchata)

هورچاتا (به اسپانیایی: Horchata و در زبان والنسیایی: Orxata) نام گروهی از نوشیدنی‌های گیاهی است که در کشورهای مختلف با مواد اولیه متفاوتی تهیه می‌شوند. این نوشیدنی در اصل از اسپانیا سرچشمه گرفته، اما نسخه‌های گوناگون آن امروزه در سراسر آمریکای لاتین، آفریقا و حتی آمریکای شمالی شناخته و مصرف می‌شوند.

هورچاتا معمولاً نوشیدنی‌ای خنک، شیرین و گیاهی است و در دسته‌ی نوشیدنی‌های آگوا فرسکا (Agua fresca) یا نوشیدنی‌های طبیعی تابستانی قرار می‌گیرد.

علاوه بر این نوشیدنی‌، می‌توانید در روزهای معتدل‌تر از چند [نوشیدنی خنک و گوارای بهاری] هم لذت ببرید که طعم‌های متفاوتی دارند.

تاریخچه‌ی هورچاتا

نخستین شکل هورچاتا، نوشیدنی‌ای بر پایه‌ی جو بود که در مصر باستان وجود داشت و بعدها رومیان آن را با نام Hordeata شناختند. با گذشت زمان و در دوران حکمرانی مسلمانان بر شبه‌جزیره ایبری (قرن هشتم میلادی)، ماده‌ی اصلی این نوشیدنی از جو به بادام زمینی آبی یا بادام زمینی مصری (Tiger Nut) تغییر یافت. این دانه‌ها در منطقه‌ی والنسیا کاشته شدند و به سرعت به بخشی از فرهنگ غذایی اسپانیا تبدیل گشتند.

در قرن یازدهم، هورچاتا در سراسر اسپانیا گسترش یافت و بعدها با ورود اسپانیایی‌ها به قاره‌ی آمریکا، این نوشیدنی نیز راه خود را به کشورهای آمریکای لاتین باز کرد و با مواد اولیه‌ی محلی بازآفرینی شد.

انواع هورچاتا در کشورهای مختلف

• هورچاتای اسپانیایی (Horchata de Chufa)

در شهر والنسیا اسپانیا، هورچاتا از دانه‌ی چوفا تهیه می‌شود. این نوشیدنی سفید، شیرین و بسیار خنک است و معمولاً در تابستان همراه با یخ سرو می‌شود.

• هورچاتای مکزیکی (Horchata de Arroz)

در مکزیک، هورچاتا از برنج، دارچین، شکر و گاهی وانیل درست می‌شود. این نوشیدنی یکی از محبوب‌ترین Aguas Frescas‌هاست و طعمی ملایم و آرامش‌بخش دارد.

• هورچاتای اکوادوری (Horchata Lojana)

در اکوادور، هورچاتا به‌صورت دم‌کرده‌ی گیاهان دارویی و معطر تهیه می‌شود و رنگی قرمز دارد. این نوشیدنی بیشتر برای بهبود تمرکز، گوارش و آرامش اعصاب مصرف می‌شود.

خواص هورچاتا

هورچاتا بسته به نوعش، سرشار از

• ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر طبیعی است.
• به تقویت سیستم گوارش کمک می‌کند.
• خاصیت آرام‌بخش و انرژی‌زا دارد.
• معمولاً بدون لاکتوز و فاقد گلوتن است، بنابراین برای گیاه‌خواران نیز مناسب می‌باشد.

فیبر موجود در برخی نسخه‌های هورچاتا، نقش مهمی در سلامت گوارش دارد. در مطلب [تأثیرات باورنکردنی فیبر بر بدن] بیشتر درباره فواید آن بخوانید.

6. دوغ (ایران)

دوغ یکی از کهن‌ترین و پرطرفدارترین نوشیدنی‌های لبنی در ایران و خاورمیانه است. ریشه‌ی تاریخی این نوشیدنی به هزاران سال پیش بازمی‌گردد، زمانی که مردم برای نگهداری طولانی‌تر ماست، آن را با آب رقیق و نمک‌دار کردند. نتیجه‌ی این ترکیب، نوشیدنی‌ای شد که هم خاصیت خنک‌کنندگی داشت و هم به‌راحتی قابل حمل و مصرف در سفرهای طولانی بود.

در حال حاضر، دوغ نه تنها در ایران بلکه در کشورهای همسایه مانند افغانستان، ترکیه، آذربایجان و عراق نیز محبوب است، اما نسخه‌ی ایرانی آن به‌دلیل طعم خاص و افزودن گیاهان معطر شهرت بیشتری دارد.

ترکیبات و طرز تهیه سنتی

دوغ معمولاً از ماست تازه، آب خنک و مقدار کمی نمک تهیه می‌شود. در مناطق مختلف ایران، گاهی گیاهان خشک معطر مانند نعناع، پونه، گل سرخ یا حتی ترخون نیز به آن اضافه می‌کنند تا عطر و طعم خاصی به نوشیدنی بدهند.

در برخی مناطق کوهستانی مانند کردستان و آذربایجان، دوغ را به‌صورت گازدار طبیعی (از طریق تخمیر جزئی ماست) تهیه می‌کنند که طعمی تند و تازه دارد و به آن دوغ سنتی یا «دوغ گازدار محلی» می‌گویند.

اگر دوست دارید این نوشیدنی سنتی ایرانی را در خانه آماده کنید، می‌توانید دستور دقیق و ساده را در مطلب [طرز تهیه دوغ] بخوانید.

خواص و فواید دوغ

دوغ علاوه بر طعم مطبوع، فواید زیادی برای بدن دارد. برخی از مهم‌ترین خواص آن عبارت‌اند از:

• کمک به آرامش اعصاب و کاهش استرس
• بهبود گوارش
• خنک‌کننده طبیعی بدن
• منبع کلسیم و پروتئین
• تنظیم فشار خون

برای کاهش استرس و حفظ آرامش، دوغ گزینه‌ای طبیعی است؛ اما اگر به دنبال راهکارهای بیشتر هستید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب [۸ راهکار ساده برای مقابله با اضطراب] را بخوانید.

انواع دوغ در ایران

• دوغ ساده: ترکیب کلاسیک ماست، آب و نمک.
• دوغ گیاهی: حاوی نعناع، پونه، یا سبزی‌های خشک معطر.
• دوغ گازدار سنتی: حاصل تخمیر طبیعی ماست، بیشتر در مناطق کوهستانی.
• دوغ صنعتی: نسخه‌ی آماده و بسته‌بندی‌شده که در کارخانه‌ها با کنترل بهداشتی تولید می‌شود.

کلام پایانی

از شرق تا غرب جهان، نوشیدنی‌ها نقش مهمی در فرهنگ غذایی مردم دارند. این نوشیدنی‌ها نه تنها خوش‌طعم‌اند، بلکه فواید متعددی برای سلامتی دارند. امتحان کردن آن‌ها می‌تواند تجربه‌ای دلپذیر و متفاوت برای هر ذائقه‌ای باشد. اگر قصد دارید در روزهای گرم، یک دوغ طبیعی، خوش‌طعم و سالم انتخاب کنید، دوغ‌های دوماس می‌توانند گزینه‌ای عالی برای تجربه‌ی طعمی اصیل و دلچسب باشند.

سوالات متداول

۱. آیا نوشیدنی‌های لبنی خنک برای همه مناسب هستند؟

در بیشتر موارد بله، اما افرادی که حساسیت به لاکتوز دارند باید از نسخه‌های بدون لاکتوز یا جایگزین‌های گیاهی استفاده کنند.

2. تفاوت بین دوغ و آیران چیست؟

دوغ معمولاً غلیظ‌تر است و گاهی با سبزیجات معطر همراه می‌شود، در حالی که آیران ترکیه‌ای رقیق‌تر و ساده‌تر است.

3. ماندگاری این نوشیدنی‌ها چقدر است؟

در یخچال، معمولاً بین ۲ تا ۴ روز تازه می‌مانند؛ البته نوشیدنی‌های تخمیری مانند کفیر ممکن است کمی بیشتر دوام داشته باشند.

4. آیا نوشیدنی‌های لبنی باعث چاقی می‌شوند؟

در صورت مصرف متعادل خیر؛ حتی می‌توانند به احساس سیری و تنظیم وزن کمک کنند، به‌ویژه اگر بدون شکر مصرف شوند.